شبگرد مصری چیست؟| ویژگی‌ها و زیبایی پرنده کمیابی که به گیلان آمد

رویداد۲۴ | پرنده‌ای نادر و شبزی به نام شبگرد مصری، پس از حدود شش دهه غیبت، دوباره در طبیعت کشورمان مشاهده شد. این پرنده کمیاب که آخرین ثبت رسمی آن در گیلان به دهه ۱۳۴۰ بازمی‌گردد، اکنون بار دیگر در استان گیلان رؤیت شده و توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرده است. بازگشت شبگرد مصری در روز جهانی پرندگان مهاجر اعلام شد و نشانه‌ای امیدبخش از بهبود نسبی شرایط زیستگاهی ایران به شمار می‌آید.

ویژگی‌های پرنده شبگرد مصری

شبگرد مصری که گاهی با نام «شبگرد دشتی» نیز شناخته می‌شود، پرنده‌ای کوچک تا متوسط از خانواده شب‌گرد‌ها و راسته مرغ‌سانان است. این گونه به دلیل رفتار شبانه، چشمان درخشان و توانایی خیره‌کننده‌اش در استتار، شهرت دارد. طول بدن آن تقریباً ۲۵ سانتی‌متر بوده و وزنی در حدود ۶۰ تا ۸۰ گرم دارد.

بیشتر بخوانید: ببینید| شمار فوک‌های خزری مرده در شمال کشور به ۵۴ رسید!

شاهکار طبیعت در این پرنده، رنگ‌آمیزی پرهایش است. رنگ پر‌ها ترکیبی از بژ، خاکی و قهوه‌ای روشن با الگو‌های موج‌دار است که به آن اجازه می‌دهد به‌شکل شگفت‌انگیزی با شن و خاک بیابان‌ها هماهنگ شود و در محیط‌های بیابانی تقریباً نامرئی به نظر برسد. ویژگی‌های ظاهری بارز آن شامل چشم‌های درشت و سیاه است که برای شکار در تاریکی شب سازگار شده‌اند، و یک منقار پهن و کوتاه که مجهز به ریشک‌های حسی است تا به او در شکار حشرات پرنده کمک کند.

راز زندگی شبانه و صدای زمزمه‌وار پرنده شبگرد مصری

این پرنده عمدتاً شب‌زی است و روز‌ها را در حالت استتار کامل روی زمین می‌گذراند. شبگرد مصری با پرواز نرم و بی‌صدای خود که حرکتی «پریده‌وار» و کم‌نوسان دارد، به شکار حشرات می‌پردازد. غذای اصلی شبگرد مصری شامل حشرات پرنده مانند ملخ‌ها، سوسک‌ها و پروانه‌ها است که آنها را در حین پرواز در هوا شکار می‌کند.

صدای این پرنده خاصیت منحصربه‌فردی دارد؛ معمولاً به‌صورت زمزمه یا تکرار آرام «چیر–چیر» شنیده می‌شود. کارشناسان می‌گویند این صدای آرام در شب‌های بیابان‌ها طنین خاصی ایجاد کرده و نقش مهمی در جذب جفت در فصل تولیدمثل ایفا می‌کند.

زیستگاه و اهمیت مشاهده شبگرد مصری در گیلان

نام علمی «مصری» این پرنده برگرفته از زیستگاه اصلی آن در شمال آفریقا (لیبی، مصر، الجزایر) است، هرچند که در بخش‌هایی از جنوب‌غرب آسیا تا پاکستان و ایران نیز حضور دارد. زیستگاه طبیعی شبگرد مصری معمولاً شامل بیابان‌ها و تپه‌های شنی با پوشش گیاهی پراکنده و دشت‌های باز و خشک است. در ایران، زیستگاه احتمالی آن دشت‌های کم‌درخت و استان‌های جنوبی بود.

اما مشاهده اخیر در گیلان (دشت‌های نزدیک خزر) از اهمیت بالایی برخوردار است. این حضور نشان می‌دهد که مسیر مهاجرت تاریخی این گونه از خاورمیانه به شمال ایران همچنان برقرار است یا مسیر مهاجرت آن در حال گسترش است. کارشناسان تأکید می‌کنند که حضور این گونه در مناطق مرطوب و باز گیلان، اثباتی است بر این‌که اکوسیستم این منطقه هنوز ظرفیت میزبانی از گونه‌های حساس و بیابانی را دارد.

وضعیت حفاظتی و هشدار‌های محیط زیست

هرچند اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) شبگرد مصری را در دسته «کمترین نگرانی» قرار داده است، اما در ایران به دلیل نادر بودن، این پرنده تحت حمایت قوانین محیط زیست قرار دارد. تخریب زیستگاه‌های بیابانی به دلیل توسعه شهری و گردشگری و همچنین شکار غیرقانونی، جمعیت آن را در مناطق مختلف تهدید می‌کند.

متأسفانه، این پرنده در برخی بازار‌های غیررسمی حیوانات زینتی خرید و فروش می‌شود و قیمت آن بسته به سن و سلامت ممکن است به چند میلیون تومان برسد. با این حال، کارشناسان محیط زیست قویاً هشدار می‌دهند که خرید و فروش پرندگان مهاجر نادر غیرقانونی است و به‌طور جدی به اکوسیستم طبیعی آسیب می‌زند.